Karty Oceny Języka Dziecka – KOJD-Afa, nowe narzędzie do diagnozy niedokształcenia mowy o typie afazji u dzieci

KOJD-Afa to najnowsze narzędzie do diagnozy niedokształcenia mowy o typie afazji u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Autorkami są, znane już z wydanej trzynaście lat temu Afa-Skali, Anna Paluch oraz Elżbieta Drewniak-Wołosz. I tym razem wykorzystały swoje bogate doświadczenie w diagnozie i terapii dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji, aby udoskonalić i dopracować narzędzie stworzone wiele lat temu.

Narzędzie przeznaczone jest do badania dzieci w wieku przedszkolnym (z wykorzystaniem łatwiejszej wersji testu) oraz szkolnym (z jego trudniejszą wersją). Osobami mogącymi przeprowadzić diagnozę za pomocą narzędzia KOJD-Afa są przede wszystkim logopedzi, ponieważ to oni mają najbogatszy warsztat pracy z zaburzeniami struktur językowych. Z narzędzia mogą korzystać również pedagodzy i psychologowie, którzy na co dzień pracują z dziećmi afatycznymi.

Opis narzędzia
W wytrzymałej, pojemnej teczce znajduje się zestaw materiałów diagnostycznych, w tym szczegółowa karta badania o dwóch poziomach trudności, podręcznik i instrukcja badania. Nie brakuje też materiałów niezbędnych w diagnozie KOJD-em: ilustrowanych książeczek z materiałami diagnostycznymi, kubka, talerzyka, zestawu sztućców, dwóch maskotek i czterech kompletów historyjek obrazkowych. Uwagę zwraca estetyczna, przyjemna dla oka grafika, która jest przejrzysta, czytelna i jasna. W teczce umieszczono również artykuły papiernicze (kolorowe pisaki, długopis, ołówek, koperta, nożyczki dla prawo- i leworęcznych), niezbędne do wykonywania zadań diagnostycznych. To, co istotne dla diagnostów i terapeutów, to dostęp do programu komputerowego KomKOD, który ułatwia wprowadzanie danych z badania.

Materiał diagnostyczny do badania rozumienia, nazywania i pamięci sekwencyjnej.

Co bada KOJD-Afa?
KOJD-Afa jest przeznaczony do diagnozy całego systemu językowego dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem deficytów w zakresie komunikacji. Narzędzie jest dedykowane jako pogłębienie diagnozy logopedycznej. Dla przykładu, jeśli diagnosta diagnozuje dziecko jednym ze standaryzowanych narzędzi (np. KOLD, KORP), a sfera językowa wzbudza jego niepokój, wtedy, chcąc zgłębić problem, może sięgnąć po narzędzie KOJD-Afa, opisujące w szczegółowy sposób wszystkie poziomy języka dziecka. KOJD-Afa bada język w sferze fonetyczno-fonologicznej (artykulacja, struktura wyrazów), oceniając zasób leksykalny, fleksję, umiejętność budowania zdań oznajmujących, zadawania pytań, rozumienie i wykonywanie poleceń, pamięć werbalną, a także aspekt pragmatyczny oraz kompetencje komunikacyjne dziecka.

Materiał diagnostyczny do badania rozumienia i nazywania czasowników.

Dwa poziomy trudności
KOJD-Afa ma dwa warianty, dla dzieci młodszych (łatwiejszy) i starszych (trudniejszy). Zadania dostosowane są do możliwości poznawczych tych dwóch grup wiekowych.
Wariant łatwiejszy zakłada zabawę pluszakami, co pomaga nawiązać kontakt, stworzyć atmosferę zabawy oraz wstępnie ocenić podstawowe umiejętności dziecka w zakresie rozumienia, naśladowania i powtarzania. Następnie przy pomocy narzędzia diagnosta może ocenić rozumienie rzeczowników, czasowników, przymiotników, przysłówków, liczebników i zaimków osobowych. Analizuje również umiejętność ich nazywania, rozumienie oraz pamięć słów i sekwencji, rozumienie i nazywanie kolorów, powtarzanie głosek izolowanych, sylab i słów, rozumienie poleceń prostych i złożonych, rozumienie zdań, a także posługiwanie się mową czynną i radzenie sobie z historyjkami obrazkowymi.
Wariant trudniejszy rozpoczyna się rozmową, która pomaga nawiązać kontakt z dzieckiem. Kolejne próby dotyczą diagnozy umiejętności językowych: rozumienie rzeczowników, czasowników, przymiotników oraz rozumienie i ekspresję mowy (na podstawie ilustracji oraz opowiadania), rozumienia poleceń prostych i złożonych, powtarzania wyrazów i zdań oraz uzupełniania zdań w oparciu o ilustracje. W tym celu małemu pacjentowi zadaje się też zagadki, podaje definicje, nawiązuje się z nim dialog, tworzy się pytania i konstruuje historyjki obrazkowe.

Myszka i słonik – pluszaki, które ułatwiają nawiązać kontakt z badanym dzieckiem oraz wstępnie zaobserwować umiejętności naśladowania, powtarzania i rozumienia.

Ułatwienie dla stworzenia diagnozy
Badanie narzędziem KOJD-Afa umożliwia diagnoście podsumowanie informacji o języku i komunikacji dziecka. Pozwala scharakteryzować nie tylko artykulację, ale także umiejętność powtarzania, nazywania, samodzielnego tworzenia zdań i dłuższych wypowiedzi, potwierdza rozumienie słów, zdań, tekstów, pytań i poleceń. Pomaga opisać nieprawidłowe zjawiska językowe występujące w mowie dziecka. Usprawnia ocenę podejmowania kontaktu, zaangażowania, uczenia się nowych umiejętności. Ogromnym ułatwieniem dla diagnosty jest wprowadzanie danych do programu komputerowego KomKOD.

Narzędzie idealne?
Oczywiście, że nie. Niektórzy zwrócą uwagę na znaczną objętość (12 stron!) arkuszy diagnostycznych. Inni na zbyt długi czas diagnozy w pełnej wersji trudniejszej (można jednak wykorzystać wersję skróconą). Jeszcze inni zapytają o normy i odpowiedzi na ten temat nie otrzymają, ponieważ KOJD-Afa nie jest narzędziem standaryzowanym (testem), jak KOLD, KOSF czy KORP. Tymczasem Karty Oceny Języka Dziecka to jeden ze sposobów, którym warto zdiagnozować dziecko, aby scharakteryzować mowę i jej rozumienie, wykazując deficyty w tych sferach. Nie znajdziemy w nim norm, do których można się odnieść. Jest za to solidny, stworzony w oparciu o wieloletnie doświadczenia, materiał do stworzenia pełnego opisu mowy małego pacjenta, który jest bazą do profesjonalnej opinii i diagnozy logopedycznej.